Η Λήδα και ο Κύκνος είναι μια ιστορία και θέμα έργων τέχνης από την ελληνική μυθολογία. Σε πολλές εκδοχές της ιστορίας, ο Δίας έπαιρνε τη μορφή κύκνου και βίαζε ή αποπλανούσε τη Λήδα το ίδιο βράδυ που κοιμόταν με τον σύζυγό της Τυνδάρεο, τον βασιλιά της Σπάρτης. Από αυτό το βράδυ, η Λήδα γέννησε από το Δία την Ελένη και τον Πολυδεύκη, ενώ ταυτόχρονα εγκυμονούσε τον Κάστορα και την Κλυταιμνήστρα από τον σύζυγό της Τυνδάρεο.
Σε άλλες εκδοχές του μύθου, είναι η Νέμεσις, η θεά που προσωποποιούσε την καταστροφή που περίμενε όσους υπέφεραν από την υπερηφάνεια της Ύβρεως, αυτή που αποπλανήθηκε από τον Δία. Η Νέμεσις, με τη μορφή χήνας, γεννά ένα αυγό που το βρίσκει Λήδα που το κρατά μέχρι να εκκολαφθεί. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται η μητέρα της Ελένης.