Η Θεία Γέννηση, Ρετάμπλ του Pieter Bladelin

Καλά Χριστούγεννα σε όλους! :) Στα μέσα του 17ου αιώνα, αυτό το τρίπτυχο, γνωστό ως το Ρετάμπλ του Μίντελμπουρχ, βρισκόταν στη Φλαμανδική πόλη Μίντελμπουρχ, που ιδρύθηκε από τον πλούσιο αστό της Μπριζ Pieter Bladelin και τη σύζυγό του γύρω στο 1444. Ο δωρητής του έργου, γνωστό και ως το Ρετάμπλ του Bladelin, θεωρήθηκε επομένως ότι ήταν και ο ιδρυτής της πόλης. Από την άλλη πλευρά, το Μίντελμπουρχ πέρασε σε άλλα χέρια μετά το θάνατο των Bladelins, οι οποίοι δεν είχαν παιδιά και δεν υπάρχουν στοιχεία ότι το ρετάμπλ δεν έφτασε εκεί αργότερα.  

Επιπλέον, δείχνει μόνο έναν δωρητή, αν και η σύζυγος του Bladelin ήταν συνιδρύτρια μαζί του στη νέα πόλη. Ο δωρητής συνεπώς που απεικονίζεται, φορώντας του ίδιου τύπο ενδυμασία με τον Δούκα της Βουργουνδίας και προφανώς ήταν μέλος των ανώτερων τάξεων, πρέπει να θεωρείται αγνώστων στοιχείων. Στο κεντρικό πλαίσιο ο δωρητής εμφανίζεται γονατισμένος σε στάση προσευχής δίπλα στην Παναγία και τον Ιωσήφ, λατρεύοντας το γυμνό Θείο Βρέφος. Στο βάθος είναι μια πόλη, που ίσως απεικονίζει το Μίντελμπουρχ, κοντά στην Μπριζ. Ο στάβλος της Βηθλεέμ μοιάζει με το ερείπιο ενός Ρομανικού παρεκκλησίου. Ο ζωγράφος μπορεί να είχε στο μυαλό του τα ερείπια του παλατιού του Βασιλιά Δαβίδ, ο οποίος θεωρούνταν από τους προγόνους του Ιησού. Στο προσκήνιο το κτίριο υποστηρίζεται από έναν μόνο πυλώνα ο οποίος είναι τόσο μεγάλος δίπλα στη μικροσκοπική μορφή του Θείου Βρέφους που προφανώς πρέπει να θεωρηθεί ως συμβολικό. Μπορεί να ερμηνευτεί τόσο ως σύμβολο μεγάλης δύναμης όσο και του τόπου όπου αργότερα μαστιγώθηκε ο Χριστός. Το μήνυμα του κεντρικού πάνελ και μόνο θα ήταν ελλιπές χωρίς τις σκηνές που απεικονίζονται στα δύο άκρα. Τα τρία πάνελ μαζί αποτελούν μια αλληγορία της παγκόσμιας κυριαρχίας του Χριστού και δείχνουν όχι μόνο τον ηγεμόνα του Μίντελμπουρχ και της Βραβάντης, αλλά και βασιλιάδες από τη δύση και την ανατολή να αποτίουν φόρο τιμής στο Θείο Βρέφος. Η παράδοση λέει ότι, την ημέρα της γέννησης του Χριστού, μια προφήτισσα, η Σίβυλλα του Τίβολι, έδειξε στον Αυτοκράτορα Αύγουστο ένα όραμα του Θείου Βρέφους και της Μητέρας του στον ουρανό. Εδώ ο ηγεμόνας της Δύσης (ο Δούκας της Βουργουνδίας) πέφτει ταπεινά στα γόνατά του, αφαιρεί το στέμμα του και κουνάει ένα θυμιατό ως ένδειξη θυσίας. Στο δεξί πάνελ απεικονίζονται οι τρεις βασιλιάδες της Ανατολής, βαθιά συγκινημένοι και φοβισμένοι, επίσης γονατιστοί μπροστά στο όραμα στον ουρανό. Αυτό είναι το αστέρι της Βηθλεέμ, που εμφανίζεται στα σύννεφα με την ενσάρκωση του Θείου Βρέφους, για να τους καθοδηγήσει στο ταξίδι τους. Όχι μόνο ως προς τη θεματολογία αλλά και ως προς την σύνθεση του έργου, ο ζωγράφος έχει συσχετίσει τα πλευρικά πάνελ με την κεντρική σκηνή. Με αυτόν τον τρόπο, εγκατέλειψε το ασυντόνιστο σχέδιο του πολυτμηματικού ρετάμπλ που ήταν συνηθισμένο καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Αρκεί να συγκρίνουμε παλαιότερα έργα του Ρόχιερ φαν ντερ Βάιντεν (Rogier van der Weyden), όπως το τρίπτυχο Ρετάμπλ του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή - για να συνειδητοποιήσουμε την έκταση της προόδου του. Η τολμηρή χρήση του χώρου που κάνει ο ζωγράφος σε κάθε μεμονωμένη σκηνή του τρίπτυχου του Αγίου Ιωάννη γίνεται ακόμα πιο έντονη στο Ρετάμπλ του Bladelin, όπου το πεδίο της σκηνής εκτείνεται και στα τρία πάνελ, και αυτό αντανακλάται επίσης και στην εγκατάλειψη κάθε διαχωριστικού αρχιτεκτονικού πλαισίου.