Καραβάτζιο
Συνεχίζουμε τον ξεχωριστό μας μήνα με την έκθεση Καραβάτζιο και Μπερνίνι (Caravaggio and Bernini) στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης (Kunsthistorishes Museum) στη Βιέννη, που θα προβάλλεται μέχρι τις 20 Ιανουαρίου του 2020. Πρέπει πραγματικά να το δεις, μην το χάσεις! Και αν δεν μπορείς να πας στη Βιέννη, διάβαζέ μας τις Κυριακές αυτού του μήνα. :)
Αυτός ο πίνακας, που πλεόν είναι ευρέως αποδεκτός ως έργο του Κραβάτζιο παρά τον αρχικό σκεπτικισμό, δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστός και αξίζει κάποια συζήτηση. Ο διάσημος μύθος του Νάρκισσου, που περιλαμβάνεται επίσης στις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου, μιλάει για έναν νεαρό, όμορφο και άκαρδο κυνηγό που απέρριπτε με σκληρό τρόπο όλες τις ερωτικές προσεγγίσεις. Ως αντεκδίκηση, η θεά Νέμεση τον καταδίκασε να υπομένει για πάντα τον πόνο της αγάπης χωρίς ανταπόκριση. Έτσι, ερωτεύτηκε την ίδια του την μορφή όταν το βλέμμα του φευγαλέα την έπιασε να αντικατοπτρίζεται σε μια πηγή: τελικά, ανίκανος να τραβηχτεί πίσω, πνίγηκε σε μια προσπάθεια να πιάσει τη δική του εικόνα. Σε αντίθεση με την ιδιαίτερα πρωτότυπη προσέγγιση του Καραβάτζιο, οι περισσότερες αναπαραστάσεις δίνουν μεγάλη έμφαση σε ένα υπαίθριο βουκολικό σκηνικό γεμάτο με δέντρα και φυτά.
Εδώ, ωστόσο, ένα απροσδόκητα σκοτεινό φόντο προμηνύει το τέλος του Νάρκισσου και ο Καραβάτζιο αποθανατίζει τη στιγμή εκείνη που ο πρωταγωνιστής, θαμπωμένος από την ομορφιά του δικού του αντικατοπτρισμού, χαϊδεύει απαλά την επιφάνεια του νερού σε μια μάταιη προσπάθεια να σαγηνεύσει την ίδια του την εικόνα. Η αριστοτεχνική απεικόνιση αποτυπώνει τέλεια την απορία του πρωταγωνιστή και προκαλεί το ίδιο συναίσθημα στον θεατή μέσω του σχεδόν τέλειου κύκλου που σχηματίζει ο Νάρκισσος και η ανεστραμμένη του αντανάκλαση, με κέντρο του το έντονα φωτεινό γόνατο.
Ο Νάρκισσος, ένα ανίερο θέμα (profane subject), εντάσσεται στην Νεοπλατωνική προσέγγιση, η οποία ηταν ευρέως δημοφιλής στην πρώιμη σύγχρονη εποχή, στην παγανιστική κουλτούρα και τη λογοτεχνία. Πράγματι, ο πίνακας θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως αναφορά στον περίφημο αρχαιοελληνικό αφορισμό, «γνῶθι σαὐτόν», στον οποίο η ανακάλυψη του εαυτού ενθαρρύνεται ως ένα μέσο προσέγγισης του Θεού. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να ήταν η πρόθεση του Καραβάτζιο να προειδοποιήσει ενάντια στη ματαιοδοξία του εγωκεντρισμού και της σωματικής ομορφιάς και να παρακινήσει τους θεατές να αναζητήσουν την αρετή κοιτάζοντας πέρα από τον εαυτό τους.
- CR
Υ.Γ. Ο Νάρκισσος δεν σταμάτησε ποτέ να συναρπάζει τους καλλιτέχνες. Η Γιαγιόι Κουζάμα (Yayoi Kusama) δημιούργησε το Κήπο του Νάρκισσου (Narcissus Garden) το 1966. Δες αυτήν την φαντασμαγορική εγκατάσταση εδώ. <3