De jongeman en de dood

Op het Salon van 1865 had Gustave Moreau een schilderij tentoongesteld als eerbetoon aan de schilder Théodore Chassériau, die in 1856 op 37-jarige leeftijd was overleden. De twee mannen hadden elkaar goed gekend en Moreau had grote bewondering voor Chassériau. Ongeveer vijftien jaar later nam hij dezelfde compositie over in dit schilderij voor Charles Hayem, een groot verzamelaar van Moreaus werken. In deze versie voor Hayem is het formaat meer langgerekt. De figuur van de jongeman, waarvan de critici in 1865 nog vonden dat hij te korte benen had, is in dit werk slanker. Moreau schildert een "rustig en vredig tafereel". De jonge kunstenaar staat aan de ingang van de onderwereld en draagt een laurierkrans van Apollo. Achter hem staat een tere figuur en niet een skelet of een oude man die de Tijd verbeeldt, zoals Gustave Moreau oorspronkelijk voor ogen had. Deze figuur is wel nog altijd de Dood "in een eeuwigdurende onverschillige slaap", die het zwaard en de zandloper draagt. Ze is een schuin zwevende figuur,  haar voeten raken de grond niet, als een spook. In een brief aan Fécamp van 15 juli 1883 vertrouwde de dichter Jean Lorrain aan Moreau toe: "Ik ben echt in de ban van de aquarellen en schilderijen van Hayem; de laatste twee donderdagen in zijn galerie waren de twee mooiste uren van mijn verblijf in Parijs". Dezelfde dag stuurde hij een handgeschreven sonnet "De jongeman en de dood" dat in 1897 werd gepubliceerd in het tijdschrift L'Ombre Ardente. Daarin prijst hij "deze oogverblindende Adonis" die "lichtvoetig de drie mystieke treden afdaalt".