Twee studies van een zittend naakt met lang haar

Gisteren was het 100 jaar geleden dat Gustav Klimt overleed.

Deze grote kunstenaar had een nogal onorthodoxe werkwijze: hij liet een aantal naaktmodellen in zijn atelier rondlummelen en spontane poses aannemen, die hij vastlegde met een paar uiterst spaarzame krijt- of potloodstreken. Veel van deze studies naar levend model zijn kunstwerken op zichzelf, maar een aantal ervan vormden de aanzet tot schilderijen. Deze schetsen van een geknielde vrouw, met haar goedgevormde billen naar de toeschouwer gericht en met weelderig haar dat rond haar hoofd valt alsof het door een lucht- of waterstroom wordt gegrepen, dienden uiteindelijk als voorbereidende tekeningen voor de figuur op de voorgrond van Klimts schilderij Goudvis (dat nu in het Kunstmuseum Solothurn in Zwitserland hangt).

In de definitieve versie van het schilderij neemt het naakt dezelfde pose aan, maar ze draait haar hoofd om en staart onbeschaamd over haar schouder; Klimt gaf het aanvankelijk de titel "Aan mijn critici", verwijzend naar de controverse over drie zeer erotische muurschilderingen die hij voor de Universiteit van Wenen had geschilderd en die veel kritiek hadden gekregen in de conservatieve pers. Het lichaam en het haar van het model zijn vloeiend en gestileerd geschilderd, bijna abstract. Hieraan kunnen we zien dat Klimt vrouwen altijd identificeert met water - onbegrensd, immaterieel en ongrijpbaar - een veel voorkomend motief in zijn werk. Hoewel deze tekening diende als studie voor een ander werk, lijkt Klimt het als een op zichzelf staand kunstwerk te hebben beschouwd. Niet alleen signeerde hij de tekening, maar hij publiceerde ook een reproductie van de rechterfiguur in het tijdschrift van de Weense Secessie "Ver Sacrum" in 1902; rond de figuur zijn vage rode potloodstrepen aangebracht - markeringen voor de fotograaf om bij te snijden. De tekening is ingelijst in een facsimile van een door Klimt zelf ontworpen lijst: dit laat zien hoeveel waarde hij hecht aan het idee van het Gesamtkunstwerk (kunstwerk als geheel).

De kunstwerken van Klimt zijn een blijvende inspiratiebron voor andere kunstenaars. In 2015 heeft fotografe Inge Prader de Wiener Secession gereconstrueerd door de geschilderde personages van Gustav Klimt tot leven te wekken. Bekijk de foto's hier.