Agrippina en Germanicus

Tussen 1600 en 1608 woonde en werkte de grote barokmeester Peter Paul Rubens in Italië, waar hij ook klassieke beeldhouwkunst bestudeerde. Hij was gefascineerd door de geïdealiseerde schoonheid van antieke vormen en begreep hun betekenis als visuele bronnen voor het uitbeelden van de Griekse en Romeinse geschiedenis. Tijdens zijn verblijf in Italië maakte Rubens talloze tekeningen naar antieke sculpturen—zowel in marmer als brons, zowel vrijstaand als in reliëf—asook studies van antieke edelstenen, medaillons en cameeën. Deze werken dienden als referentiemateriaal en als een levenslange bron van inspiratie.

Een van de meest opvallende voorbeelden van dit type werk is het dubbelportret in profiel van Agrippina (14 v.Chr.–33 n.Chr.), kleindochter van keizer Augustus, en haar echtgenoot Germanicus (geb. 15 v.Chr.), een beroemde legeraanvoerder in de Gallische en Germaanse provincies van het Romeinse Rijk. Dit schilderij, gemaakt rond 1614, roept met zijn onderwerp, formaat en elegantie de uitstraling op van een antieke camee—maar in ware Rubens-stijl bruisen de figuren van levendigheid. Hij zet Agrippina’s lichtgevende, ivoorkleurige teint subtiel af tegen de meer roodachtige huid van Germanicus en brengt haar gouden haar tot leven met levendige, ritmische lichtaccenten.

Hoewel de compositie voortbouwt op de traditie van overlappende profielen zoals die in antieke munten en cameeën te vinden is, is Rubens’ dubbelportret niet gebaseerd op een specifiek antiek voorbeeld. In de meeste klassieke voorbeelden staat de mannelijke figuur op de voorgrond, maar Rubens keert deze conventie om en geeft Agrippina de hoofdrol. Technisch onderzoek wijst uit dat hij oorspronkelijk alleen Agrippina wilde afbeelden en het paneel later heeft uitgebreid om ook Germanicus op te nemen. Agrippina had nauwe banden met Keulen—vooral vanwege haar legendarische verdediging van een brug in het jaar 14, waarmee ze de terugtocht van Romeinse troepen veiligstelde. De stad zou later Colonia Agrippinensis (Keulen) worden genoemd, ter ere van haar dochter, Agrippina de Jongere. Mogelijk maakte Rubens dit werk om Agrippina’s heldhaftige nalatenschap te eren—en koos hij er, naarmate de compositie zich ontwikkelde, voor om ook de prestaties van haar echtgenoot te belichten.

PS Rubens is een van de beroemdste kunstenaars uit de geschiedenis. Maar hoeveel weet je over hem? Hier zijn 10 dingen die je moet weten over Peter Paul Rubens! Meer weten? Bekijk dan de artikelen hieronder.