Gela Seksztajn
Powstanie w getcie warszawskim miało miejsce 19 kwietnia 1943 roku w Warszawie. Był to wyraz żydowskiego sprzeciwu w okupywanej przez Niemcy Polsce podczas II wojny światowej i przeciwstawienie się wysiłkom nazistów w transporcie pozostałej populacji getta do obozów koncentracyjnych na Majdanku i w Treblince. Powstanie rozpoczęło się, kiedy odmówiono poddania się dowódcy policji, SS-Brigadeführerowi Jürgenowi Stroopowi, który wydał rozkaz spalenia getta blok po bloku. Powstanie zakończyło się 16 maja. Zginęło 13.000 Żydów, mniej więcej połowa z nich udusiła się lub spłonęła żywcem. Był to największy bunt Żydów w trakcie II wojny światowej. Wiedzieli, że powstanie było skazane na porażkę, a ich przetrwanie mało prawdopodobne.
Dzisiaj prezentujemy dzieło, którego autorką jest Gela Seksztajn, żydowska artystka, która zmarła w getcie warszawskim, prawdopodobnie podczas powstania. Kiedy wybuchła wojna i powstało getto, wraz z mężem angażowała się w tamtejsze życie kulturalne i w Żydowską Samopomoc Społeczną. Pracowała jako opiekunka i nauczycielka sztuki w jadłodajniach dla dzieci i jako nauczycielka w szkołach środowiskowych. Organizowała wystawy twórczości dzieci oraz tworzyła kostiumy i dekoracje na widowiska teatralne. Malowała swoją córkę, męża, pracowników szkoły i dzieci, które przychodziły do jadłodajni. W tym czasie powstał jej jedyny autoportret.
Znamy jej dzieła tylko dzięki tzw. „Archiwum Ringelbluma", kolekcji dokumentów z getta warszawskiego z czasów II wojny światowej, zebranych i zachowanych przez grupę o kryptonimie Oyneg Shabbos (we współczesnym hebrajskim izraelskim: Oneg Shabbat), prowadzonej przez żydowskiego historyka, doktora Emanuela Ringelbluma. Grupa, w którą wliczali się historycy, pisarze, rabini i pracownicy socjalni, poświęcała się prowadzeniu kronik z życia w getcie podczas niemieckiej okupacji. Pracowali razem, zbierając dokumenty oraz starając się o zeznania i świadectwa dziesiątek wolontariuszy w każdym wieku. Wśród otrzymanych materiałów są eseje, pamiętniki, rysunki, plakaty ścienne i inne źródła opisujące życie w getcie. Zbieranie dzieł rozpoczęło się we wrześniu 1940 roku i zakończyła się w styczniu 1943 roku. „Archiwum" zostało zakopane pod ziemią w dwóch bańkach na mleko i dziesięciu metalowych pudłach,które wykopano po wojnie.
Tutaj możecie przeczytać artykuł o Geli autorstwa Anny Majchrowskiej. Dzisiejsze arcydzieło prezentujemy dzięki Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu w Warszawie, którego kolekcję zasiliło „Archiwum Ringelbluma".
P.S. Tutaj możecie poczytać o Ernie Rosenstein, żydowskiej artystce, która zdołała uciec z getta i przetrwać wojnę.