Agrypina i Germanik

W latach 1600-1608 wielki mistrz baroku, Peter Paul Rubens, żył i tworzył we Włoszech, gdzie studiował rzeźbę klasyczną. Był urzeczony wyidealizowanym pięknem antycznych kształtów i rozumiał ich znaczenie jako wizualnych źródeł przedstawiających historię Grecji i Rzymu. Podczas swojego pobytu we Włoszech Rubens stworzył wiele rysunków wzorowanych na rzeźbach antycznych - wykonanych zarówno w bronzie, jak i marmurze, ukazanych w całości oraz w formie reliefów - a także studiów starożytnych klejnotów, medalionów i kamei. Służyły mu przez resztę życia jako źródło inspiracji i materiały odniesienia.

Jednym z najbardziej uderzających przykładów tego typu dzieł jest podwójny portret ukazujący z profilu Agrypinę Starszą (14 r.p.n.e. - 33 r.n.e), wnuczkę cesarza Oktawiana Augusta, i jej męża, Germanika (ur. 15 r.p.n.e.), słynnego dowódcę wojsk rzymskich w Galii i Germanii, będących wówczas prowincjami Cesarstwa. Namalowana ok. 1614 roku kompozycja przypomina wyglądem starożytne kamee - przez jej temat, format i elegancję - a jednocześnie w prawdziwie rubensowskim stylu postaci zdają się pulsować życiem. Artysta w subtelny sposób skontrastował świetlistą, przypominającą kolorem kość słoniową cerę Agrypiny z bardziej rumianą skórą Germanika oraz ożywił złote włosy kobiety radosnymi, rytmicznymi refleksami światła.

Choć kompozycja wywodzi się z tradycji nakładania na siebie dwóch profili, z czym możemy się spotkać na antycznych monetach i kameach, ten podwójny portret w ujęciu Rubensa nie opiera się na żadnym konkretnym antycznym wzorcu. W przypadku najbardziej klasycznych portretów tego typu profil mężczyzny umieszczony jest na pierwszym planie, jednak Rubens odwrócił ten schemat, przyznając Agrypinie palmę pierwszeństwa. Dokładna analiza techniczna obrazu zdradza, że artysta pragnął pierwotnie przedstawić jedynie Agrypinę, jednak na późniejszym etapie poszerzył panel i dodał Germanika. Agrypina Starsza była silnie związana z Kolonią, będącą miejscem urodzenia Rubensa - do legendy przeszła zwłaszcza poprowadzona przez nią obrona mostu w 14 r.n.e., co zapewniło oddziałom rzymskim bezpieczny odwrót. Samo miasto zostało później nazwane Colonia Agrippinensis (Kolonia) na cześć jej córki, czyli Agrypiny Młodszej. Jest więc całkiem możliwe, że Rubens stworzył to dzieło, aby upamiętnić bohaterskie dziedzictwo Agrypiny, a w miarę jak kompozycja ewoluowała, chciał docenić również dokonania jej męża, Germanika.

P.S. Rubens jest jednym z najsłynniejszych artystów w historii sztuki. Ale jak wiele tak naprawdę o nim wiecie? Tu znajdziecie 10 faktów o Peterze Paulu Rubensie, które każdy powinien znać! Więcej znajdziecie w poniższych artykułach.