Jacob Coeman
Amsterdam'daki Rijksmuseum'da Kölelik. On Gerçek Hikaye başlıklı çok önemli bir sergi gerçekleşiyor. Müze ilk kez bu sergide Hollanda sömürge döneminde köleliğe odaklanıyor. 250 yılı kapsayan bu dönem Hollanda tarihinin ayrılmaz bir parçası. Bu dönem, insanların mülke, nesnelere, hesaplardaki eşyalara indirgendiği bir dönemdi. Sergi, bir şekilde kölelikle bağlantısı olmuş insanlara ait on gerçek hikayeyi anlatmakta.
Bugün size Surapati'den bahsetmek istiyoruz.
Rijksmuseum'daki 17. yüzyıldan kalma devasa bir aile portresi, siyah kıvırcık saçları omuzlarının üzerine düşen genç bir adamı içeriyor. Pileli diz pantolonu, açık renk bir gömlek ve önü açık bir ceket giyiyor. Sağ omzunda bir sancak duruyor. Ayakları görünmüyor ama muhtemelen yanındaki kadın gibi yalınayak. Kadının tuttuğu sepetten bir parça meyve alırken ona hor gören bir bakış atıyor. Bakışları izleyiciden kaçırılmış. Resimde öne çıkan ilk figür o değil; köleleştirilmiş bir hizmetkar olarak lüks giyimli bir ailenin gölgesinde kalmış durumda. Ancak bu çocuk sadece herhangi biri değil. O muhtemelen 17. yüzyılda Hollandalılara karşı verdiği mücadeleyle ünlü Endonezya Ulusal Kahramanı Surapati. O'nun adı bazılarına harekete geçmek için ilham olurken, bazılarına ise korku veriyordu.
Surapati, Batavia'da bir Hollandalının hizmetinde köleleştirilmiş Balili bir adamdı fakat sonrasında kölelikten kurtulmayı başardı. Bir grup kaçak Balilinin lideri oldu ve başlangıçta Hollanda Doğu Hindistan Şirketi (VOC, Vereenigde Oost-Indische Compagnie) için savaştı, ancak sonradan onların karşısına geçti. Sonuç olarak Doğu Java bölgesinin hükümdarı oldu ve VOC ile bir savaşı sırasında aldığı yaralardan dolayı orada hayatını kaybetti.
Jacob Coeman, 1665'te Batavia'da kıdemli tüccar Pieter Cnoll, karısı Cornelia van Nijenrode ve iki kızı Catharina ve Hester'ın bir grup portresini çizdi. Surapati, ailenin köleleştirilmiş hizmetçilerinden biri olmalıydı, ama aslında aile portresinde yer alması, evdeki önemli konumu hakkında bir şeyler söylüyor. Ayrıca, en önemli hizmetkarlara özel bir görev olan Cnoll'un sancağını taşıyor. Cava yazılarına göre Surapati, kendisini Batavia'ya götüren ve bir Hollandalı'nın evinde köleleştirilmiş bir hizmetçi olarak yaşayan bir hükümdarın oğluydu. (Bu kölelik dönemi Batı Cava Babad'da yoktur.) Hollandalının kızı daha sonra Surapati'ye aşık oldu ve çoğu yazılı kaynağa göre onunla bir ilişkisi vardı; bunu reddeden tek kaynak Balambangan babad'dır. (Balambangan günlükleri.) Sonunda, bazılarına göre kaçarak; bazılarına göre ise sadece kendi özgür iradesiyle Batavia'dan ayrıldı.
Bugünün hikayesini Rijksmuseum sayesinde sizlerle paylaşıyoruz.
Not: Beyaz modeller binlerce yıldır Batı sanat geleneğine egemen olurken; beyaz olmayanlar ise ya hatalı ya da oldukça az yansıtıldı. Ancak bazı istisnalar var; Afrika Kralı Caspar'ın muhteşem portresi hakkında buradan bilgi edinebilirsiniz.