Jan van Eyck
Σήμερα παρουσιάζουμε ένα ακόμη έργο από την συλλογή του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης - όπως θα κάνουμε κάθε Κυριακή για άλλες δύο εβδομάδες. Σήμερα παρουσιάζουμε αυτό το εξαίσιο πορτρέτο του δάσκαλου του 15ου αιώνα, Γιαν βαν Άικ. Απολαύστε το!
Το 1435 ο Γιαν βαν Άικ ταξίδεψε από τη Μπριζ στο Αράς κατόπιν αιτήματος του δούκα Φίλιππου του Καλού της Βουργουνδίας (του οποίου ήταν προνομιακός αυλικός ζωγράφος επί δέκα χρόνια). Κατά την διάρκεια ενός ειρηνευτικού συνεδρίου που προσπαθούσε να βάλει τέλος στις εχθρότητες δεκαετιών μεταξύ Γαλλίας και Βουργουνδίας, ο βαν Άικ ζωγράφισε πορτρέτα ορισμένων από τους παρευρισκόμενους. Μεταξύ αυτών των παρευρισκομένων ήταν και ο καρδινάλιος Νικολό Αλμπεργκάτι, ο οποίος από τη θέση του ως νούντσιος ήταν ένας από τους σημαντικότερους συμμετέχοντες στις διαπραγματεύσεις.
Ενώ βρισκόταν στο Αράς, ο βαν Άικ δημιούργησε ένα σχέδιο με ασημένια ακίδα (Silverpoint drawing) (Δρέσδη, State Art Collections, Collection of Prints, Drawings and Photographs) που, κατά πάσα πιθανότητα, απεικονίζει τον καρδινάλιο. Εδώ ο Φλαμανδός ζωγράφος όχι μόνο αποτύπωσε τη φυσιογνωμία ενός ηλικιωμένου κληρικού, αλλά στις σημειώσεις του προσδιόρισε και τον χρωματισμό. Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε αρκετά χρόνια μετά τη συνάντηση στο Αράς. Ορισμένοι ειδικοί έχουν εκφράσει αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με την ταυτότητα του θέματος. Από τον 7ο αιώνα ένα συγκεκριμένο κούρεμα ήταν υποχρεωτικό για όλους τους χριστιανούς κληρικούς: το λεγόμενο tonsure, κατά το οποίο μια μικρή στρογγυλή περιοχή στην κορυφή του κεφαλιού ξυριζόταν η κουρευόταν. Το θέμα του πορτρέτου ωστόσο δεν έχει αυτό το χαρακτηριστικό. Η ενδυμασία του είναι εξίσου ασυνήθιστη: η γούνα δεν αποτελεί παραδοσιακά μέρος της ενδυμασίας ενός καρδιναλίου.
Με συνεπή ρεαλισμό και ακρίβεια μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια, ο βαν Άικ απεικονίζει τα ιδιαίτερα και κάπως τραχιά χαρακτηριστικά του κληρικού. Το μονόχρωμο, σκούρο φόντο εστιάζει την προσοχή του θεατή στο πρόσωπο του εικονιζόμενου. Σε αντίθεση με έναν μύθο στην ιστορία της τέχνης, ο βαν Άικ δεν εφηύρε την ελαιογραφία, δηλαδή την χρήση ελαιοδιαλυτών ρητινών ως συνδετικών υλικών. Ωστόσο, με την νέα τεχνική εισήγαγε τη λεπτεπίλεπτη ζωγραφική (η οποία είχε ήδη φτάσει στην πλήρη άνθηση της στην εικονογράφηση βιβλίων) στην ζωγραφική πινάκων μεγάλων διαστάσεων. Η λεπτή λουστραρισμένη εφαρμογή χρωστικών δημιούργησε μια άγνωστη μέχρι τότε λάμψη: επιπλέον, η τεχνική αυτή επέτρεψε τον βαν Άικ να επιτύχει υψηλό επίπεδο ευκρίνειας σε εξαιρετικά ποικίλες επιφάνειες και να αποδώσει ιδιαίτερα λεπτές λεπτομέρειες.