Η Γριά ("Η Άσχημη Δούκισσα")

Η Γριά είναι πιθανότατα ένας από τους ωραιότερους άσχημους πίνακες που έγιναν ποτέ! Συγχωρέστε μου το οξύμωρο, αλλά αν και η εν λόγω κυρία είναι αποκρουστική στην όψη, ο ίδιος πίνακας αποτελεί υπόδειγμα ελαιογραφίας της Αναγεννησιακής τέχνης του βορρά. Ο Metsys ζωγράφισε το ασυνήθιστο θέμα του με πιστότητα και χλιδή, απεικονίζοντας την γηραιά κυρία ντυμένη με την μόδα της νιότης της, κρατώντας ένα τριαντάφυλλο με ρομαντική διάθεση. Μπορεί να πρόκειται για μια για μια σατυρική απεικόνιση μιας ηλικιωμένης που συμπεριφέρεται ανάρμοστα για την ηλικία της, αλλά ευτυχώς στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν πρόκειται για υπαρκτό πρόσωπο: δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Metsys κάποια στιγμή στην καριέρα του πρέπει να είδε και να κατέγραψε κάποιον με αυτή την όψη (που σήμερα γνωρίζουμε ότι έπασχε από τη νόση Paget που προκαλεί παραμόρφωση των οστών), όμως δεν υπάρχει καμία αναφορά σε κυρία της αριστοκρατίας που να ταιριάζει με αυτήν ακριβώς την περιγραφή, και άρα είνια πιθανό να έκανε σκίτσα κάποιου πάσχοντα που ύστερα έντυσε ειδικά για τον πίνακα.

Ο χαρακτήρας που δημιούργησε είναι γελοίος και συνάμα λυπηρός. Πρόκειται για μια τρομέρα απωθητική ηλικιωμένη γυναίκα που όπως υπονοείται, αναζητά τον έρωτα, ενώ παρατηρώντας τα παλιομοδίτικα ρούχα της, τα παραμορφωμένα χαρακτηριστικά της και το ρυτιδιασμένο δέρμα της μειδιά κανείς, ποιός θά' θελε να συνάψει σχέση μαζί της; Μπορούμε όμως πραγματικά να την περιγελάσουμε χωρίς να επιστρέψουν πίσω σ' εμάς οι προκαταλήψεις μας; Ξαφνικά αντιλαμβανόμαστε ότι ο καλλιτέχνης πιθανόν επιθυμεί να μας κάνει να αισθανθούμε άβολα για να μας δείξει ότι κανείς μας δεν μπορεί να αποφύγει κάποια ασχήμια μέσα του.

Πρέπει να πρόκειται για μιας από τις πιο άτυχες γυναίκες στην ιστορία: όχι μόνο η νόσος Paget είναι εντυπωσιακά σπάνια, αλλά και σπανίως προσβάλλει ανθρώπους κάτω των πενήντα ετών, κι ακόμα σπανιότερα γυναίκες. Γνωρίζοντας αυτά, ο σύγχρονος θεατής πιστεύει ότι θα έχει περισσότερη συμπόνια για την Δούκισσα, αλλά την εποχή της Αναγέννησης, μάλλον οι άνθρωποι ήταν σκληρότεροι, κι έτσι αναρωτιέμαι αν ο Metsys φαντάστηκε ποτέ ότι κάποιοι ίσως θα την έβλεπαν με λιγότερη απανθρωπιά και διάθεση γελοιοποίησης. 

- Sarah