Ο Χριστός μεταφέρει τον σταυρό by Ιερώνυμος Μπος - περί το 1510 Ο Χριστός μεταφέρει τον σταυρό by Ιερώνυμος Μπος - περί το 1510

Ο Χριστός μεταφέρει τον σταυρό

λάδι σε πάνελ •
  • Ιερώνυμος Μπος - 16ος αιώνας Ιερώνυμος Μπος περί το 1510

Το να χρησιμοποιείται η ασχήμια σαν οπτικό μέσο ήταν πολύ διαδεδομένο κατά τη διάρκεια της ζωής του Μπος. Μία σατυρική προσέγγιση της ζωής δεν ήταν περίεργη κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα. Για παράδειγμα οι Rederijkers (δραματικό ρητορικό γκρουπ) υπήρχαν σε κάθε ολλανδική πόλη και επικεντρώνονταν σε σοβαρά ηθικά έργα τα οποία εκτελούνταν δημόσια. Αυτά τα έργα είχαν σχεδιαστεί για να διδάξουν δεοντολογικά και ηθικά μαθήματα στους θεατές χρησιμοποιώντας σκέτσα, κωμωδία και συχνά μία μεγάλη γκάμα τερατόμορφων χαρακτήρων. Οι θρησκευτικές διδαχές πέρναγαν μέσα από υπερβολικές και άσχημες περσόνες διότι όσο περισσότερο αποτρόπαιες ήταν, τόσο περισσότερο τράβαγαν τη προσοχή και τη δέσμευση του κοινού. Δεν προκαλεί έκπληξη να βλέπει κανείς την ίδια τεχνική σε πίνακες της εποχής, για παράδειγμα τα αποκρουστικά πρόσωπα σε αυτόν τον πίνακα του Μπος, ή μάλλον ενός οπαδού του, κατόπην πρόσφατων ερευνών.

Το πρόσωπο του Χριστού σε αυτή την απεικόνιση είναι γαλήνιο, όπως και της Βερόνικας δεξιά του, αλλά όλοι οι γύρω τους είναι άνθρωποι που σπρώχνουν και κοροιδεύουν με γκριμάτσες που είναι παραμορφωμένες και άσχημες με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Ο λόγος αυτής της αντίθεσης είναι προφανής: ο Χριστός ως ο σωτήρας της ανθρωπότητας είναι αγνός, επομένως και το πρόσωπό του είναι γαλήνιο και όμορφο, ενώ οι άνθρωποι που τον περιβάλλουν είναι στιμωγμένοι, θορυβώδεις, εκφραστικοί χαρακτήρες που φαίνεται πως από στιγμή σε στιγμή θα ξεκινήσουν να καυγαδίζουν. Η ασχήμια τους αμέσως σχετίζεται με την αμαρτωλή ζωή τους, μεταδίδοντας τις ξεκάθαρες εγγενείς αξίες τους στο σκηνικό αυτού του πίνακα.

Χρησιμοποιώντας αυτούς τους άσχημους χαρακτήρες, ο ζωγράφος εγείρει μία πρόκληση: μας αναγκάζει να αμφισβητήσουμε τι κοιτάμε και έτσι να ενδιαφερθούμε για το πίνακα με ένα τρόπο που απαιτεί κόπο από πλευράς μας. Ο πίνακας λειτουργεί ως ένας καθρέφτης, ανακλώντας τα χειρότερα χαρακτηριστικά μας. Αναγνωρίζουμε ως ένα βαθμό αυτές τις όψεις του ίδιου μας του εαυτού όσο λίγο και αν το παραδεχόμαστε. Ταυτιζόμαστε με το πλήθος πιο εύκολα απ' ότι με το Χριστό, το οποίο είναι απαραίτητο για να προκύψει το νόημα του πίνακα. Μέσω αυτής της αλλαγής, να κοιτάς ως θεατής και ως ζωγράφος, μας θυμίζει το καθήκον μας να είμαστε ενάρετοι, γιατί στο κάτω κάτω ποιός θέλει να είναι σαν ένα από αυτά τα πρόσωπα;

-Σάρα Μίλς