Max Beckmann
In de 'Gedachten over Kunst' van vorige woensdag vroegen we ons af met welke attitude tegenover esthetiek we op een zinvolle en artistieke manier kunnen nadenken over lelijkheid. Om een antwoord te geven op de vraag die we vorige week in vertwijfeling stelden: "Kan het dat esthetiek verontrustend is?", moeten we kijken naar het perspectief van Jerome Stolnitz, een formalistisch filosoof.
Stolnitz definieert de attitude ten aanzien van esthetiek als een belangeloze contemplatie, alleen in functie van het geanalyseerde object zelf. Er zijn dus vele soorten van interesse die geen plaats hebben in de esthetische attitude: bijvoorbeeld de interesse om een kunstwerk te bezitten uit trots of prestige of de interesse voor de zeldzaamheid of de handelswaarde van het werk. Zelfs de interesse voor het nut van het kunstwerk, zoals bij een kunsthistoricus die de biografie van de kunstenaar analyseert aan de hand van zijn kunstwerken, of een meteoroloog die de mooie lijnen van het weerbericht bekijkt op zoek naar informatie, wordt niet als esthetisch beschouwd. Voor Stolnitz is het de esthetiek die het stuk isoleert, die zich richt op degene die ernaar kijkt en hem vervreemdt van al het andere. Het is de esthetiek die het individu absorbeert - het is een moment van loskomen van al het andere, om de ongeïnteresseerde enkelvoudigheid te ervaren van wat wordt gepresenteerd.
Het is dus niet per se de schoonheid van een werk die onze aandacht moet trekken. Als wij op zoek zijn naar een prachtig behang voor onze slaapkamer en daarvoor verschillende papieren vergelijken, nemen wij geen esthetische attitude aan. Maar - en Stolnitz geeft dit voorbeeld - als wij op een zondagochtend een armzalige vuile marktstraat vol afval en puin zouden zien, zou dit tafereel zo'n verbijsterende, intrigerende en weerzinwekkende indruk kunnen maken dat al onze vooroordelen wegvallen. De afstandelijke waarneming die een innerlijk conflict veroorzaakt in de waarnemer, is voor Stolnitz de ware aard van de esthetiek. Ben jij het met hem eens? :)
-Artur Dionisio