Narcissus

We vervolgen onze speciale maand met de tentoonstelling Caravaggio en Bernini in het Kunsthistorishes Museum in Wenen, te zien tot 20 januari 2020. Het is een echte must-see, mis het niet! En als je Wenen niet kunt halen, houd dan DailyArt in de gaten op zondagen deze maand. :)

Dit schilderij wordt nu, ondanks enige scepsis, aanvaard als een echt schilderij van Carvaggio. Hij is nog steeds erg bekend en verdient bediscussieerd te worden. De beroemde mythe van Narcissus, ook opgenomen in het boek metamorfosen van Ovidius, vertelt over een jonge, knappe en harteloze jager die alle romantische avances wreed afwees. Als vergelding veroordeelde de godin Nemesis hem om voor altijd de pijn van onbeantwoorde liefde te voelen. Dit deed ze door hem verliefd te laten worden op zijn eigen spiegelbeeld. Narcissus ving een glimp van zichzelf op in een vijver, niet in staat zich los te rukken, waardoor hij uiteindelijk verdronk in een poging om zijn eigen beeld te grijpen. In tegenstelling tot Caravaggio's karakteristieke en originele benadering van de scène, laten de meeste schilderijen over Narcisus een uitbundige vertoning van een landelijke omgeving vol bomen en planten zien, waarbij de focus niet alleen op Narcicus ligt, maar ook op zijn omgeving.

Echter, in dit schilderij voorspelt de donkere achtergrond de ondergang van Narcissus. Caravaggio legt het moment vast waarop de hoofdrolspeler, overweldigd door de schoonheid van zijn eigen spiegelbeeld, subtiel het wateroppervlak streelt in een vergeefse poging zijn eigen beeld te verleiden. De voorstelling vangt perfect het wonder van de hoofdrolspeler en roept hetzelfde gevoel op bij de toeschouwer. Dit gebeurt op beeldend vlak door middel van de bijna perfecte cirkel tussen Narcissus en zijn omgekeerde spiegelbeeld, gecentreerd rond de helder verlichte knie.

Narcissus, een onheilig onderwerp, valt binnen de neoplatonische benadering, die in de vroegmoderne tijd zeer populair was en zich wijdt aan heidense cultuur en literatuur. Het schilderij kan gezien worden als een verwijzing naar het beroemde Griekse aforisme, ken jezelf, waarin zelfopenbaring wordt aangemoedigd als middel om dichter bij God te komen. Als alternatief zou het Caravaggio's bedoeling kunnen zijn geweest om te waarschuwen voor de ijdelheid van egoïsme en fysieke schoonheid, en om de toeschouwers aan te sporen de deugd na te streven door verder te kijken dan hunzelf.

P.S. Narcissus is nooit gestopt kunstenaars te fascineren. Yayoi Kusama creëerde Narcissus' Garden in 1966. Bekijk deze spectaculaire installatie hier. <3