Jan van Eyck
De Annunciatie door Jan van Eyck (niet te verwarren met Antoon van Dyck!) wordt beschouwd als het linker (binnen) paneel van een triptiek; de andere panelen zijn niet gezien sinds 1817. De Annunciatie is een zeer complex werk, waarvan de iconografie nog steeds onderwerp van discussie is onder kunsthistorici.
Het schilderij beeldt de Annunciatie door Aartsengel Gabriel aan de Maagd Maria af, dat zij de zoon van God zal gaan baren (Lucas 1:26-38). De inscriptie laat zijn woorden zien: AVE GRATIA PLENA (Gegroet, vol van genade). Zij stapt bescheiden achteruit en antwoordt, ECCE ANCILLA DOMINE (Zie de dienstmaagd des Heren). De woorden staan er ondersteboven, omdat ze aan God zijn gericht en daarom gegraveerd zijn vanuit het perspectief van God. De Zeven gaven van de Heilige Geest dalen op haar neer in zeven lichtstralen vanuit het bovenraam aan de linkerzijde, met de duif als symbool van de Heilige Geest die hetzelfde pad volgt. Dit is het moment dat het plan van God voor de zaligmaking in gang wordt gezet. Door de menselijke incarnatie van Christus wordt het oude tijdperk van de Wet getransformeerd naar het nieuwe tijdperk van de Genade.
Het is gesuggereerd dat Maria de gelaatstrekken van Isabella van Portugal heeft, de vrouw van Philips de Goede, Hertog van Bourgondië, die wel eens de opdrachtgever van Van Eyck - zijn part-time hofschilder - voor dit schilderij zou kunnen zijn. Maria draagt een gewaad in haar gebruikelijk blauw, die is afgezet met hermelijn, dat alleen voor koningen is bestemd. Dat zou de theorie ondersteunen, hoewel in de middeleeuwen toch al veel nadruk wordt gelegd op de koninklijke afkomst van Maria. Zoals gebruikelijk, vooral in het noorden, zijn Maria's trekken minder aantrekkelijk dan die van Gabriel; gezien zijn natuur als sexeloze engel werd het als onmogelijk beschouwd dat zijn schoonheid tot ongepaste gedachten zou leiden bij de toeschouwer. Geen van de figuren heeft een stralenkrans; deze werden in de vroeg-Nederlandse schilderkunst afgeschaft in het belang van het realisme - uiteindelijk zouden Italianen volgen. Maria's houding is onduidelijk; het is niet helder of ze staat, knielt of zit.
P.S. Tot 30 april 2020 kun je in het MSK Gent één van de must-see tentoonstellingen van het jaar bekijken: Van Eyck Een Optische Revolutie. Maar geen zorgen als je er niet heen kunt! Wij zullen er zijn en je wat inzichten geven in ons DailyArt Magazine. : ) In de tussentijd kun je 10 things you need to know about Jan Van Eyck lezen!