Juan Carreño de Miranda
De naam van het meisje in dit schilderij is Eugenia. Ze is niet als andere beroemde meisjes uit de kunstgeschiedenis. Ze lacht niet en probeert de kijker niet te verleiden. Ze is niet rijk of van adel, ook al suggereert haar jurk dat wel. Ze werd geschilderd omdat de mensen in haar omgeving haar als een monster zagen.
Aan de hoven van de Spaanse adel hield de zestiende eeuwse fascinatie met afwijkingen in de natuurlijke wereld aan tot in de zeventiende eeuw en openbaarde zich in, onder andere, een interesse in mensen met een mentale of fysieke afwijking. Zulke mensen werden in dienst genomen voor het vermaak van de machtigen en ook vaak weergegeven in schilderijen. Twee werken van Juan Carreño de Miranda zijn opvallende voorbeelden van deze fascinatie en getuigen van de verschillende rollen die schilderen had in vroegere historische perioden. Beide schilderijen laten een zesjarig meisje zien, bekend als La Monstrua, wiens buitengewone omvang (ze woog bijna 70kg) voor beroering zorgde in Madrid toen ze daar naartoe werd gebracht in 1680. Er wordt gespeculeerd dat haar obesitas het resultaat was van een stoornis in de hormoonhuishouding, zoals het syndroom van Cushing of hypercorticisme. Het ene schilderij, deze, laat haar gekleed zien, terwijl ze naakt is in het andere.
In deze schilderijen wordt de mismaaktheid op een manier gepresenteerd die we nu als wreed zouden bestempelen, maar die helemaal in overeenstemming was met de mores van die tijd. We aanschouwen niet alleen een afbeelding van een jong meisje, tentoongesteld als een natuurhistorisch specimen, zowel gekleed als naakt (dit is helemaal opmerkelijk als we de zeer beperkte culturele houding aangaande elke vorm van vrouwelijk naakt gedurende deze periode in ogenschouw nemen), maar we kijken ook naar een spel van voorkomen, in lijn met de smaak van die tijd. Haar naaktheid legt haar corpulentie bloot en door de druiven in haar hand en om haar hoofd verandert ze in Bacchus; aangekleed creëert haar luxe, scharlaken jurk een bedoeld contrast met haar fysieke vorm, waardoor haar naakte portret nog explicieter wordt.
PS Er zijn veel controversiële thema's in de kunstgeschiedenis en de algemene houding naar sommige fenomenen is gelukkig langzaamaan veranderd gedurende de laatste jaren. Lees hier over de nieuwe interpretatie van Medusa in de kunst, specifiek in het licht van de #MeToo-discussie.