Dirce chrześcijańska

Henryk Siemiradzki zasłynął z monumentalnych kompozycji przedstawiających wydarzenia z początków Cesarstwa Rzymskiego, a także idyllicznych scen z życia codziennego mieszkańców starożytnych Włoch, na tle krajobrazów Kampanii. Dirce chrześcijańska to ostatni wielkoformatowy obraz historyczny Siemiradzkiego. Przedstawia wykonaną na polecenie cesarza Nerona rekonstrukcję greckiego mitu, w którym Dirce, królowa Teb, zostaje uśmiercona przez przywiązanie do rogów byka i rozbicie o skały. Według rzymskiego historyka Swetoniusza, Neron zdecydował, że podczas igrzysk w amfiteatrze taki sam los spotka piękną młodą chrześcijankę. Tutaj Siemiradzki ukazuje zakończenie tego bezlitosnego widowiska - moment, w którym zadowolony cesarz przygląda się martwej dziewczynie i powalonej bestii. Kompozycja obrazu odzwierciedla teatralną i widowiskową aranżację, typową dla malarstwa akademickiego. Galeria ciągnąca się w głąb i łuki w tle tworzą efektowną ramę dla przedstawienia tłumu i głównych postaci w centrum. Zgodnie z zasadami sztuki akademickiej, Siemiradzki demonstruje techniczną wirtuozerię i erudycję, przejawiającą się niemal archeologiczną dbałością o szczegóły. Jest wysoce prawdopodobne, że symbolika złożonej w ofierze pięknosci (poza niezaprzeczalnym erotyzmem, który natychmiast uderza w widza) kryje w sobie skomplikowaną mieszankę wzniosłych znaczeń. Wśród nich można wyróżnić uniwersalne - odwołujące się do pojęcia trwałego chrześcijaństwa, a także narodowe - nadziei na odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz artystyczne - związane z troską artysty o przyszłość sztuki. Warto zwrócić uwagę, że twórczość Siemiradzkiego była nieraz źródłem inspiracji dla jego przyjaciela, autora Henryka Sienkiewicza, laureata nagrody Nobla i autora nowatorskiej i wielokrotnie adaptowanej powieści „Quo vadis”, w której występuje podobna scena rozgrywana przez Ligię - chrześcijańska dziewczyna przywiązana do grzbietu wołu.