Josip Vaništa
Εχθές ήταν τα γενέθλια του Μανέ – έτσι σήμερα, χάρη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κροατίας, παρουσιάζουμε ένα σύγχρονο αφιέρωμα στον καλλιτέχνη. Ο Γιόσιπ Βανίστα (Josip Vaništa) (Καρλόβατς, 1924) είναι ένας από τους τελευταίους μεγάλους δραστήριους καλλιτέχνες του νεο-αβαν-γκαρντ κινήματος και μία από τις πιο αινιγματικές προσωπικότητες της σύγχρονης Κροάτικης τέχνης. Αυτή η άποψη εκφράζεται συχνά από εξέχοντες επιμελητές και κριτικούς που αναγνωρίζουν τον Βανίστα στη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή ως έναν από τους προπάτορες της εννοιολογικής τέχνης παγκοσμίως, ιδιαίτερα για την εμβληματική δουλειά του στην καλλιτεχνική ομάδα Gorgona (1961-1966). Εκείνη την εποχή, και σύμφωνα με την επικρατούσα ιδεολογία, ο ριζοσπαστισμός, ακόμα και η ανατρεπτικότητα των μελών της ομάδας, σήμαινε την υπέρβαση των ορίων των ακαδημαϊκών και συμβατικών κανόνων του περιβάλλοντος στο οποίο εργάζονταν.
Σχεδόν 100 χρόνια μετά το Μανέ, ο Γιόσιπ Βανίστα στήνει το αφιέρωμά του στο Μανέ στη βιτρίνα του καταστήματος Schira Salon (Studio G), ένα κατάστημα κορνιζών στο Ζάγκρεμπ. Είναι μια σιωπηρή διαμαρτυρία κατά της σκληρότητας του περιβάλλοντος και του συστήματος που γελοιοποιεί τα πολιτισμένα, μεσοαστικά στάνταρ αποκηρύσσοντας την παράδοση ως παρηκμασμένη και αστική, ενώ αγνοεί ή επιτίθεται στην καινοτομία.
Ο Γιόσιπ Βανίστα αναζήτησε τον αναγκαίο μηχανισμό για αυτή την παρουσίαση–εγκατάσταση – μία επιχρυσωμένη καρέκλα, ένα μπαστούνι και ένα ψηλό καπέλο – σε μία διαφήμιση σε καθημερινή εφημερίδα του Ζάγκρεμπ. Τη μόνη παρέμβαση σε αυτά τα αντικείμενα, που αντιπροσωπεύουν τα ιδανικά του Μανέ ως άτομο αστικής συμπεριφοράς και εκπαίδευσης, ο Βανίστα την έκανε στο μπαστούνι. Ένωσε τα άκρα από δύο μπαστούνια δημιουργώντας ένα παράξενο αντικείμενο που δεν μπορούσε πλέον να εκπληρώσει το σκοπό του. Στην πραγματικότητα, στο πλαίσιο της δεκαετίας του εξήντα και του σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο, ήταν επίσης αδύνατο ένα ψηλό καπέλο στο κεφάλι κάποιου.