Op de Samengevoegde Gronden

Socialistisch realisme is een geïdealiseerde realistische kunststijl ontwikkeld in de Sovjet Unie en was de officiële stijl in dat land tussen 1932 en 1988, evenals in andere socialistische landen na de Tweede Wereldoorlog. Socialistisch Realisme wordt gekenmerkt door een verheerlijkte weergave van communistische waarden, zoals de emancipatie van het proletariaat. Ondanks de naam zijn de gedaanten in deze stijl vaak uitermate geïdealiseerd, met name in de beeldhouwkunst waar het vaak leunt op de conventies van de klassieke beeldhouwkunst.

In communistisch Polen was de Internationale Dag van de Arbeider één van de belangrijkste dagen van het jaar. Vandaag presenteren we Na scalonych ziemiach (Op de samengevoegde landen), een schilderij van de Poolse kunstenaar Henryk Stażewski. Hij wordt beschouwd als een pionier van de klassieke avant-garde van de jaren 1920 en 1930, maar hij had ook een korte romance met socialistisch realisme; in het naoorlogse Polen kon je dat moeilijk ontlopen.

Dit beeld toont een landarbeider in een los hemd en met een platte pet  trots zittend op zijn landwerktuig. Geschilderd van zeer dichtbij lijkt het op een 'Amerikaans' filmbeeld van een cowboy die in een Western het Wilde Westen verovert. In plaats van een vuurwapen, hanteert hij het stuur van het voertuig met disproportioneel grote handen. Het is interessant dat het land, waarvan de bewerking het ultieme onderwerp schijnt te zijn, buiten het kader van dit schilderij valt. Het is de monumentale ovale gestalte, standvastig zittend in een koninklijke pose met de lucht als achtergrond, die het raamwerk van deze compositie vult. Een halo van helder stof, opgeworpen door de machine, omlijnt de contouren van de man. Zo wordt de machine een gemechaniseerde, zonovergoten strijdwagen, terwijl de landarbeider goddelijke kwaliteiten krijgt en de weg naar de toekomst verlicht.

Szymon Piotr Kubiak

We presenteren het schilderij van vandaag met dank aan het Nationale Museum in Szczecin.

P.S. Socialistish Realisme verheerlijkte arbeid en arbeiders, maar dergelijke afbeeldingen bestonden al langer. Zie hier de mooiste beelden van de Oogst in de Kunst.