Henryk Stażewski
Sociaal realisme is een geïdealiseerde realistische kunststijl ontwikkeld in de Sovjet Unie. Het was de officiële stijl in dat land tussen 1932 en 1988, als ook in andere socialistische landen van na de tweede wereldoorlog. Sociaal Realisme wordt gekenmerkt door een verheerlijkte weergave van communistische waarden, zoals de emancipatie van het proletariaat. Ondanks de naam zijn de gedaanten in deze stijl vaak uitermate geïdealiseerd, met name in de beeldhouwkunst waar het vaak leunt op de conventie van de klassieke beeldhouwkunst.
In communistisch Polen was de Internationale Dag van de Arbeid één van de meest belangrijke dagen van het jaar. Vandaag presenteren we Na scalonych ziemiach (Op de samengevoegde landen), een schilderij van de Poolse kunstenaar Henryk Stażewski. Hij wordt beschouwd als een pionier van de klassieke avant-garde van rond 1920 en 1930, maar hij had ook een korte romance met sociaal realisme; in het naoorlogse Polen kon je dat moeilijk ontlopen.
Dit beeld toont een landarbeider in een los hemd met een platte pet terwijl hij trots op zijn landwerktuig zit. Geschilderd van zeer dichtbij lijkt het op een 'Amerikaans' filmbeeld van een cowboy die in een Western het Wilde Westen verovert. Integenstelling tot een vuurwapen, hanteert hij het stuur van een voertuig met disproportionele grote handen. Het is interessant dat het land, waarvan de bewerking het ultieme onderwerp schijnt te zijn, buiten het kader van dit schilderij valt. Het is de monumentale ovale gestalte, standvastig zittend in een koninklijke pose met de lucht als achtergrond, die het raamwerk van deze compositie vult. Een levendige halo bestaande van helder stof opgeworpen door de machine omlijst de mans omtrek. Aldus wordt de machine een gemechaniseerde, zonovergoten strijdwagen, terwijl de landarbeider goddelijke kwaliteiten verkrijgt die de weg naar de toekomst verlichten.
Szymon Piotr Kubiak
We presenteren het schilderij van vandaag met dank aan het Nationale Museum in Szczecin.
P.S. Sociaal Realisme verheerlijkte arbeid en arbeiders, maar dergelijke afbeeldingen bestonden al langer. Zie hier de mooiste beelden van de Oogst in de Kunst.