Joseph Ducreux
Het Nationalmuseum in Stockholm verwierf onlangs twee fysionomische zelfportretten, geschilderd door de Franse kunstenaar Joseph Ducreux, een van de belangrijkste kunstenaars aan het hof van Lodewijk XVI. Ducreux's portretkunst vertoont sterke invloeden van het naturalisme en wordt gekenmerkt door het vermogen van de kunstenaar om een specifieke gezichtsuitdrukking of emotionele toestand vast te leggen.
Vanwege zijn nauwe band met de koninklijke familie, en in het bijzonder met koningin Marie Antoinette, bevond Ducreux zich in 1789 in een gevaarlijke situatie in de jaren onmiddellijk na het begin van de Franse Revolutie. Hij vestigde zich daarom rond 1791 voor een tijd in Londen. Er is weining bekend over de activiteiten van Ducreux tijdens deze korte periode, maar we weten wel dat hij portretten en zelfportretten tentoonstelde aan de Royal Academy of Arts, waaronder twee getiteld Verrassing vermengd met Angst en (eenvoudiger) Verrassing. Waarschijnlijk is een van de portretten die het Nationalmuseum nu heeft verworven een latere versie van de eerste van deze twee werken die in Londen waren tentoongesteld. De gezichtsuitdrukking van de kunstenaar is doordrongen van overdreven verrassing vermengd met angst, zoals blijkt uit zijn grote ogen, opengesperde mond en dramatisch uitgestrekte rechterhand. Het zijn zeker zelfportretten, maar de titels, die emoties beschrijven, laten zien dat ze ook bedoeld waren om zich te concentreren op fysionomie als een fenomeen op zich.
Ducreux's interesse in fysionomie weerspiegelt zijn tijd en kan in meer algemene zin wijzen naar het favoriete thema van de wetenschap tijdens de Verlichting. Door een uitdrukkelijk fysionomisch perspectief te combineren met een zelfportret kan dit werk worden beschouwd als de basis voor nieuwe richtingen in de portretkunst. Ducreux probeerde in zichzelf dezelfde gezichtsuitdrukkingen vast te leggen die we dagelijks bij mensen in het algemeen kunnen zien. Het is misschien niet vreemd dat een van Ducreux's zelfportretten van dit type nu een populaire online meme is geworden, die de tijdloze speelsheid en het verlangen van deze kunstenaar om te experimenteren laat zien.
PS En hier vind je negen redenen om te lachen met Frans Hals! :-)