Gela Seksztajn
De opstand in het getto van Warschau begon op 19 april 1943 in Warschau, Polen. Het was tijdens de Tweede Wereldoorlog de Joodse verzetsactie, in het door Duitsland bezette Polen, om Nazi-Duitslands laatste inspanning om alle overgebleven getto-bewoners te verplaatsen naar de vernietigingskampen Majdanek en Treblinka tegen te gaan. De opstand begon toen de getto weigerde zich over te geven aan de hoofd van de politie, SS-Brigadeführer Jürgen Stroop. Deze beval de getto af te branden, blok voor blok. De opstand eindigde op 16 mei. In totaal stierven er 13.000 Joden, waarvan de helft levend verbrand of gestikt. Het was de langste opstand door Joden gedurende de Tweede Wereldoorlog. De Joden wisten dat de opstand gedoemd was te mislukken en dat overleven onwaarschijnlijk was.
Vandaag presenteren we een werk van de Joodse kunstenaar Gela Seksztajn, die omkwam in de getto van Warschau, waarschijnlijk tijdens de opstand. Toen de oorlog begon en de getto werd ingesteld, was ze samen met haar man betrokken bij het culturele leven in de getto en in de Joodse Sociale Zelf-Hulp. Ze werkte als een voogd en als kunstdocente in liefdadigheidskeukens voor kinderen en als lerares op gemeensschapsscholen. Ze organiseerde exposities van kunstwerken van kinderen en maakte kostuums en decoraties voor theatershows. Ze schilderde haar dochter, haar man, stafleden van de school en kinderen die naar de gemeenschapskeuken kwamen. Haar enige zelfportret was ook rond die tijd gemaakt.
Haar werk is nu alleen maar bekend vanwege het zogenaamde Ringelblum Archief, een collectie van documenten uit de getto van Warschau in de Tweede Wereldoorlog die verzameld was en bewaard werd door een groep bekend onder de codenaam Oyneg Shabbos (in Modern Hebreeuws: Oneg Shabbat), geleid door de Joodse historicus Dr. Emanuel Ringelblum. De groep, waar historici, schrijvers, rabbis en maatschappelijk werkers bij aangesloten waren, had zich toegelegd op het vastleggen van het leven in de Getto tijdens de Duitse overheersing. Ze werkten als een team, ze verzamelden documenten en verzochten veel vrijwilligers van alle leeftijden om verklaringen en rapporten. Het ingezonden materiaal bevatte essays, dagboeken, tekeningen, muurposters en andere materialen die het leven in de Getto beschreven. Het verzamelen begon in september 1940 en eindigde in januari 1943. Het Archief werd in twee melkkannen en tien metalen bakken begraven en werd na de oorlog weer opgegraven.
Hier kun je een artikel lezen over Gela, geschreven door Anna Majchrowska. We presenteren het meesterwerk van vandaag met dank aan het Jewish Historical Institute in Warschau, tot wiens collectie het Ringelblum Archief behoort.
PS Hier kun je lezen over Erna Rosenstein, een vrouwelijke Joodse kunstenaar die de getto wist te ontvluchten en de oorlog overleefde.