Abraham Wolf Mendelson
Portret młodego mężczyzny został zaaranżowany w zróżnicowanym, niespokojnym rytmie trójkątów i czworokątów. Ostro wycięte figury geometryczne poddane światłocieniowi nadają kompozycji dynamikę i sprawiają, że dwuwymiarowy portret zmienia się w bryłę. Perspektywiczny widok przestrzeni dają trzy ostre trójkąty umieszczone w lewej części rysunku, które wydają się wspierać lub przebijać twarz mężczyzny.
Kim jest ta postać pełna melancholii i niepewności, w każdym mogąca rozpaść się na kawałki jak lustro? Została wykuta w lodzie czy raczej wyszyta z materiału, pozostawionym w biednym ojcowskim warsztacie krawieckim?
Abraham Wolf Mendelson (Lublin 1913-Majdanek 1942/3) pochodził z ortodoksyjnej rodziny z Lublina. Jego ojciec był biednym żydowskim krawcem. Na późniejszym obrazie Mendelsona Ojciec i syn z 1938 roku, artysta ukazuje na pierwszym planie siebie z paletą obrazów w dłoni oraz postać swojego ojca przy pracy w tle. Młody mężczyzna jest odwrócony tyłem do ojca. Oznacza to, że wybierając karierę artysty, sprzeciwił się tradycji żydowskiej, w której dorastał.
Sposób, w jaki została przedstawiona postać młodego mężczyzny na tym kubistycznym portrecie oraz w obrazie Ojciec i syn (lekkie pochylenie głowy i zastosowanie silnego światłocienia), nie pozostawia wątpliwości co do atrybucji. Oba dzieła zostały wykonane przez tego samego artystę. Co więcej, fizyczne podobieństwo mężczyzn powoduje, że możemy kwestionować tytuł rysunku. Nie jest to Portret młodego mężczyzny, ale autoportret, w którym Mendelson odzwierciedla stan drugiej generacji żydowskich artystów w Polsce, rozerwanych pomiędzy dziedzictwem judaizmu a europejską skłonnością do awangardy. Opór, który zamknięta bryła stawia dwuwymiarowej powierzchni rysunku, jest wyrazem konfliktu tożsamości pomiędzy tradycją a akulturacją; odnosi się to do wolności negatywnej i do wolności pozytywnej Ericha Fromma.
Dzisiejszy obraz prezentujemy wam dzięki Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu w Warszawie. Zachęcamy Was do zobaczenia zbioru prac żydowskich artystów na stronie Delet Portal (delet.jhi.pl).
Zuzanna Benesz-Goldfinger, JHI Art Department
P.S. Spójrzcie na te niesamowite kolory w obrazach współczesnej żydowsko-indyjskiej artystki Siony Benjamin tutaj!