Sad

Tego dnia w 1943 r. ludność warszawskiego getta rozpoczęła powstanie, którego celem było przeciwstawienie się nazistowskiej akcji likwidacyjnej, polegającej na transporcie pozostających prz życiu mieszkańców getta do obozów zagłady w Majdanku i Treblince. Powstanie rozpoczęło się w momencie kiedy mieszkańcy getta odmówili poddania się komendantowi policji Jürgenowi Stroopowi. Rozkazał on spalić getto, budynek po budynku, co trwało do 16 maja. W wyniku tych działań zginęło 13,000 Żydów, z czego połowa udusiła się lub spłonęła żywcem.

Prezentujemy dzisiaj niezwykle spokojny obraz namalowany przez żydowskiego artystę Symchę Trachtera. Intensywne kolory, impastowo nakładane farby, dynamiczne przedstawienie natury – w pejzażu „Sad” odnajdziemy wszystkie charakterystyczne cechy malarstwa Symchy Trachtera. Obraz powstał ok. 1928 roku podczas jego pobytu we Francji.

Symcha (Simon) Trachter urodził się 16 września 1894 w Lublinie, w zasymilowanej zamożnej rodzinie żydowskiego kupca. Rodzinne miasto odegrało istotną rolę w twórczości Trachtera i często stanowiło inspirację dla malowanych przez niego pejzaży miejskich. O dzieciństwie artysty niewiele wiadomo, trudno jest też określić stosunek Trachtera do wiary przodków oraz stopień jego znajomości języka jidysz. Dobra sytuacja majątkowa rodziny pozwoliła mu poświęcić czas na naukę rysunku i malarstwa. Kształcił się w szkołach artystycznych w Warszawie, Krakowie i Wiedniu. Przełomem w jego twórczości był pobyt w Paryżu w latach 1925-1929. Wyjazd do Francji pozwolił Trachterowi skonfrontować własną twórczość z dziełami współczesnych mu artystów. Wpłynęło to na gruntowną zmianę jego stylu. Po powrocie malarza do Polski w 1930 roku w warszawskim gmachu Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych zorganizowano pierwszą wystawę jego prac. Odtąd Trachter dość regularnie prezentował własne obrazy.

Wybuch wojny zastał go w Kazimierzu nad Wisłą – nie wiadomo, co działo się z nim przez pierwsze wojenne miesiące. Od 1940 r. mieszkał już w getcie warszawskim. Na przełomie 1941 i 1942 r. warszawski Judenrat pozyskał dość środków, by odnowić salę posiedzeń w swojej siedzibie przy ulicy Grzybowskiej. Wykonanie malowidła ściennego przedstawiające Hioba powierzono trzem artystom: Trachterowi, Feliksowi Frydmanowi oraz Samuelowi Putermanowi. W maju 1942 r., po niemal półrocznej pracy, Trachter ukończył swoje ostatnie dzieło. Niemcy, przyznając pieniądze na remont, chcieli prawdopodobnie uśpić czujność mieszkańców getta, ponieważ niecałe dwa miesiące po zakończeniu prac ruszyła Wielka Akcja Likwidacyjna. 25 sierpnia 1942 r. Trachter został ujęty w szopie przy ul. Mylnej i poprowadzony na Umschlagplatz. Zginął najprawdopodobniej w Treblince. Siedziba Judenratu wraz z malowidłem i całym gettem została całkowicie zniszczona.

Dzisiejsze dzieło prezentujemy dzięki Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu w Warszawie. Dzieła Trachtera i prace innych przedwojennych artystów pochodzenia żydowskiego dostępne są w Portalu Delet.

P.S. Tutaj możecie przeczytać fascynującą historię życia Erny Rosenstein, która ocalała z Holocaustu i była komunistką, ale przede wszystkim, niezwykłą artystką.