De Christelijke Dirce

Henryk Siemiradzki stond zowel bekend om zijn monumentale composities van belangrijke gebeurtenissen in het oude Romeinse Rijk als om idyllische scènes van het dagelijks leven van mensen in het oude Italië met het landschap van de regio Campanië als decor. De Christelijke Dirce is Siemiradzki's laatste historiestuk van groot formaat. Het laat een tafereel zien waarbij, op bevel van keizer Nero, de uitvoering van een Griekse mythe te zien is. Koningin Dirce van Thebe vindt, vastgebonden aan de hoorns van een stier, de dood wanneer ze tegen de rotsen wordt geworpen. Volgens de geschriften van de Romeinse cultuurhistoricus Suetonius zou Nero het bevel hebben gegeven om tijdens de spelen in het amfitheater een jonge christelijke vrouw hetzelfde lot te laten ondergaan als Dirce. Met dit schilderij toont Siemiradzki het einde van dit meedogenloze spektakel - het moment waarop de tevreden keizer het levenloze lichaam van het meisje en het gevelde beest bekijkt.

De compositie van de voorstelling reflecteert het theatrale en spectaculaire arrangement dat typisch was voor academische schilderkunst. Een galerij die verdwijnt in de verte en bogen op de achtergrond, ze creëren een effectief kader rondom de menigte en de centrale figuren in het midden. Geheel in lijn met de principes van de academische schilderkunst, demonstreert Siemiradzki hier zijn technische virtuositeit en kennis, welke blijkt uit de bijna archeologische aandacht voor details. Het is zeer aannemelijk dat het symbool van de opgeofferde schone (naast dat zij onmiskenbaar een erotisch element in zich draagt - iets wat de toeschouwer niet zal ontgaan) een gecompliceerde mengelmoes van verheven betekenissen in zich heeft. Waaronder enkele die universeel zijn, zoals de opvatting dat het christendom zich niet zal laten verslaan. Maar ook betekenissen van nationaal niveau - zoals de hoop dat Polen ooit weer zelfstandig zal zijn - en op artistiek niveau - de zorgen van de kunstenaar over de toekomst van de kunst.

Het is hier op zijn plaats te vermelden dat Siemiradzki's werk soms de inspiratiebron was voor het werk van zijn vriend, de schrijver Henryk Sienkiewicz, een Nobelprijswinnaar en auteur van de in vele talen vertaalde roman "Quo Vadis". Hierin komt een vergelijkbare scène voor, met het christelijke meisje Ligia in de hoofdrol die vastgebonden is op de rug van een os.