Gustav Klimt
Hoewel het een lang verhaal is, is het zo interessant dat we erover moeten schrijven. Gustav Klimts Portret van Elisabeth Lederer is een indrukwekkend en oogverblindend werk dat de kracht, elegantie en het zelfvertrouwen van de Weense high society uit het begin van de 20e eeuw weerspiegelt. Deze kwaliteiten komen openlijk maar verfijnd naar voren, zoals in de kalme, zelfverzekerde blik van de geportretteerde en in de halfverborgen symbolen die haar omringen. Het is niet zo bekend als andere vrouwenportretten van Klimt (zoals Adele Bloch-Bauer), omdat het zich in een privécollectie bevindt.
Het portret is niet alleen een verheerlijking van de culturele en commerciële elite van Wenen, maar dient ook als een onbedoeld grafschrift van een wereld die spoedig zou verdwijnen. Het portret illustreert de immense rijkdom van de familie Lederer. Deze familie was na de Rothschilds de rijkste in Wenen. Onderaan haar mantel zie je twee lichtblauwe draken oprijzen uit de schuimende golven. Deze symbolen geven aan dat Elisabeth het gewaad van een keizer draagt. Hoewel Klimt vaak Oosterse motieven in zijn werk gebruikte, is dit het enige portret met een keizerlijke iconografie. Het benadrukt nog eens het belang van Elisabeth en haar familie.
In het geval van Elisabeths portret biedt de historische context rond het werk een nieuw perspectief op Klimt en zijn onderwerpen. Het is triest en ironisch dat een werk vol leven, licht en optimisme een jonge vrouw afbeeldt van wie het leven in de daarop volgende 15 jaar een dramatische wending zou nemen. Na de dood van haar vader in 1936 en de annexatie van Oostenrijk door de nazi's in 1938 veranderde Elisabeths charmante leven in een tragedie. In 1939 plunderden de nazi's de kunstcollectie van de familie Lederer en lieten alleen familieportretten achter die “te Joods” werden geacht om te stelen. Elisabeth, die zich na haar huwelijk met Wolfgang von Bachofen-Echt in 1921 tot het protestantisme had bekeerd, werd na hun scheiding in 1934 opnieuw Joods. Elisabeth bleef helemaal alleen achter in Wenen. Haar man was van haar gescheiden, haar enige kind was gestorven en haar moeder was naar Boedapest gevlucht.
Omdat ze waarschijnlijk vervolgd zou worden, liet Elisabeth het verhaal rondgaan dat Klimt, een niet-joodse kunstenaar die in 1918 was overleden, haar biologische vader was. Hoewel deze bewering vandaag de dag algemeen wordt verworpen, verlenen sommige aspecten van Klimts reputatie als rokkenjager, zijn obsessieve toewijding aan het schilderen van Elisabeth en Elisabeths eigen bekendheid als beeldhouwster geloofwaardigheid aan het verhaal. Haar moeder, Szerena, ondertekende zelfs een beëdigde verklaring waarin ze het vaderschap van Klimt bevestigde om haar dochter te redden. De strategie werkte: Elisabeth kreeg een document van het naziregime waarin ze werd erkend als afstammeling van Klimt en met de hulp van een voormalige schoonbroer die een hoge nazi-ambtenaar was, kon ze ongeschonden in Wenen blijven wonen tot haar dood in 1944.
PS Kerstmis staat voor de deur. Ben jij al klaar met je kerstcadeaus? Zo niet, dan kan je inspiratie vinden in onze DailyArt Shop. Ook fans van Klimt zullen iets speciaals vinden :)
PPS Gustav Klimt heeft in zijn hele carrière veel iconische portretten geschilderd. Hij staat bekend om zijn karakteristieke stijl maar maakte aan het begin van zijn carrière ook zeer traditionele werken. Ontdek de onbekende portretten van Klimt waarvan je nooit zou denken dat ze van hem waren!