Mikalojus Konstantinas Čiurlionis
Vandaag is het onze laatste zondag met Europeana 280, de meertalige onlinecollectie van miljoenen gedigitaliseerde stukken uit Europese musea :( Op deze Paaszondag presenteren we een werk van een Litouwse kunstenaar op wie ik op slag verliefd werd toen ik zijn werk ontdekte op een tentoonstelling in Krakau vorig jaar. Nog een fijne dag!
Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875-1911), componist, schilder, schrijver en fotograaf, was (en is nog steeds) een baanbrekende figuur, niet alleen in de Litouwse kunst, maar in die van heel Europa. Čiurlionis leefde en werkte rond de eeuwwisseling van de 20e eeuw, toen er zoveel nieuwe kunststromingen ontstonden; in zijn werken verwoordde hij ideeën en thema's die de mensen toen (en nu nog) bezig hielden, op zoek naar antwoorden op de gemeenschappelijke vragen van het menselijk bestaan. Zijn werk was gebaseerd op een volks creatief denken en werd verrijkt door zijn interesse in verschillende filosofische en religieuze theorieën, die populaire thema's waren in het fin-de-siecle Europa. Čiurlionis' kunst ging over de aspiraties van het individu, de natie en de tijd en baande ook de weg voor de bloei van de Europese abstracte kunst.
Čiurlionis schilderde zeven picturale sonates, die hij een nummer gaf in plaats van een naam (de titels werden later toegevoegd). Deze reeks werken kan in verband worden gebracht met de theorie van de synesthesie en benadert op een originele manier het thema van het samengaan van muziek en kunst. De kunstenaar paste op zijn schilderijen de principes toe van muzikale compositie, die verband houden met de structuur van muzikale vormen (zoals sonate, fuga of prelude). Hij bracht verschillende motieven uit de realiteit samen en beeldde verschillende ruimtelijke niveaus en momenten in de tijd uit, alsook contrasterende symbolische beelden in één compositorisch systeem (cyclus), gebaseerd op de dynamiek van het ritme.
Sonate van de Sterren. Allegro is een artistieke visie op de ruimte. In deze sonate krijgt de toeschouwer fantastische, gelaagde beelden te zien. De compositorische elementen in het schilderij zijn gerangschikt in een complex ritme met verschillende variaties. Bij de weergave van de derde dimensie wordt niet langer gebruik gemaakt van het perspectief van de ruimte, maar in plaats daarvan wordt gekozen voor overlappingen die min of meer doorzichtig zijn. Čiurlionis ziet het universum als een prachtige polyfone symfonie van in elkaar verstrengelde kosmische nevels, sterren en zonlicht. De golven van deze oceaan van ruimte - de melodieën - kronkelen en glijden langs elkaar heen en vormen een rijk, versierd en schitterend web waar het pad van de Melkweg doorheen loopt. De beweging in de ruimte is niet chaotisch, maar ritmisch en harmonieus. De orde en harmonie van het heelal worden gesymboliseerd door de stralende figuur van een engel die op een taps toelopende toren van licht staat.