De stap

Het werk van vandaag kun je met eigen ogen aanschouwen in de tentoonstelling in Zentrum: Paul Klee “Pictures in Motion” toont het werk van Klee en zijn fascinatie met beweging in al zijn vormen. Geniet ervan!

In zijn aantekeningen voor lessen die hij gaf bij Bauhaus, schrijft Klee over vrijheid van gedachte. De geest is niet alleen op de wereld, maar zit vast aan een lichaam, noteert Klee. En dat is op zijn beurt verbonden aan de aarde door de zwaartekracht. Het lichaam heeft niet dezelfde bewegingsmogelijkheden die de geest heeft. Of het nou kruipt, schrijdt, een trap klimt of zelfs springt, een lichaam blijft onderworpen aan de wetten van de zwaartekracht – van de loodlijn, zoals Klee het noemt. Wat Klee met betrekking tot beweging in zijn lesaantekeningen vooral op theoretisch niveau in detail analyseert, probeert hij in de praktijk uit in zijn schilderijen, veelal op vrije en speelse wijze. Hij probeert in visuele termen de fysieke ervaring uit te beelden van de lichaamshouding bij het wandelen, de ritmes van het schrijden of het zoeken naar balans. Zelfs de titel van De stap (1932) refereert aan het themagebied van de beweging. De voorstelling is net zo helder en ingetogen als de titel: een kruisvormige geometrische figuur met twee zwarte cirkels als ogen en korte lijnen als benen, terwijl een lange, rode lijn het schilderij doorklieft.

Klee laat heel eenvoudig de beweging zien en de richting van de beweging met de fysieke houding, de richting van de blik en de plaatsing van de voeten. Maar er zijn onopvallende details die de indruk van beweging verder benadrukken. Klee beeldt de rechterarm en de driehoek nabij de rechterbeen groter af dan de corresponderende vlakken links. Dit geeft verder gewicht aan de afbeelding in de bewegingsrichting, die de figuur balanceert met de houding van de rug. Klee reduceert het klungelige en monumentale aspect van de figuur – zijn zwaarte – door het dunne, kleine beentjes te geven. Klee gebruikt ook het vlak dat hij in het midden boven de figuur heeft geplaatst om de figuur lichter te doen lijken. In zijn aantekeningen gebruikt Klee de uitdrukking “zwaarlicht”, wat duidelijk zijn neiging illustreert om gebruik te maken van contrasterende zaken, zoals hij in De stap doet. Tot slot beeldt de rode lijn een soort bliksemschicht uit. Klee gebruikte regelmatig een pijl of bliksemschicht als symbool van dynamisme. In dit schilderij moet de bliksemschicht niet zozeer als motief worden gezien, maar eerder als uitdrukking van beweging.

Een gelukkig 1 April gewenst! (Vertrouw er alsjeblieft op dat de beschrijving van de meesterwerk van vandaag volstrekt serieus en waarheidsgetrouw is!)