Pieter Bruegel de Oude
Teergevoelige zielen mijden liever De triomf van de dood van Pieter Bruegel de Oude. Het is een van de meest afschrikwekkende schilderijen uit zijn tijd, en heeft in de tussenliggende eeuwen enkel aan angstaanjagend krediet gewonnen. Het zou tot Goya’s Los desastres de la guerra (Oorlogsrampspoed) uit 1810-1820 duren vooraleer de Europese kunst iets kende dat ook maar tipte aan deze grimmige afbeelding van de hel op aarde. Bruegels meesterwerk op een enkel paneel heeft een grimmige boodschap: er is geen ontkomen aan de geseling van oorlog. De mannen en vrouwen in het met vuur doortrokken landschap proberen de handlangers van de dood met zwaarden en speren van zich af te slaan, maar de levenden zijn sterk in de minderheid en hun inspanningen vergeefs. De dood is niet alleen onontkoombaar, maar spaart niemand, hoog- noch laaggeplaatst (een boodschap die kunstenaars in de middeleeuwen en renaissance nimmer nalieten hun publiek in te wrijven), maar bovendien is de dood ook pervers creatief. De keur aan martelingen waar mensen ten tijde van oorlog aan blootstaan is onafzienbaar. De hallucinatie is net zo intens en roerig als die van Bosch, maar het koelbloedige geweld ontbeert elke speelsheid.
Het is moeilijk vast te stellen of de scènes in De triomf van de dood puur aan de verbeelding van de kunstenaar zijn ontsproten, conventies zijn gebaseerd op visioenen van de hel van vroegere kunstenaars of ooggetuigewaarnemingen van oorlogsmisdaden, dan wel een combinatie van dit alles. Elk flardje van De triomf van de dood beeldt chaos af op immense schaal. Skeletten vermoorden honderden mensen, van landarbeiders tot edellieden, van kinderen tot koning. Niemand wordt zijn of haar lot ten gevolge van de dood bespaard. Dit schilderij illustreert de invloed van de Nederlandse meesterschilder Jheronimus (Jeroen) Bosch op het werk van Bruegel, die ook demonische afbeeldingen van de dood en van het bovennatuurlijke schilderde. Tik de afbeelding aan om het op volledig scherm te zien en knijp om in te zoomen – het is echt de moeite waard!