Albrecht Durer
Het is tijd voor ons nieuwe partnerschap! De komende vier zondagen presenteren wij de prachtige collectie van de Bayerische Staatsgemäldesammlungen - Alte Pinakothek in München. Bekijk ze op onze social media-accounts (Facebook, Twitter en Instagram). Wij beginnen met een echte kunsthistorische klassieker. Geniet ervan! :)
Dit zelfportret uit 1500 van de Neurenbergse schilder Albrecht Dürer is niet alleen een van de beroemdste werken van de Alte Pinakothek, maar van de hele westerse kunstgeschiedenis. Dit levensgrote kunstwerk markeert een keerpunt aan het einde van de middeleeuwen.
Het werk lijkt modern met zijn zelfbewust getoonde individualiteit, maar het weerspiegelt nog steeds de strenge christelijke invloed die in de middeleeuwen heerste. De afbeelding de face doet denken aan afbeeldingen van de Salvator Mundi (Jezus Christus, Verlosser van de Wereld). Dürers kunstwerk hangt ook thematisch samen met het christelijk geloof, omdat tekeningen, grafisch werk en schilderijen een wereld kunnen creëren of zelfs kunnen herscheppen. De Latijnse inscriptie aan de rechter kant van het schilderij luidt in vertaling: 'Ik, Albrecht Dürer van Neurenberg, schilderde mijzelf met passende kleuren op de leeftijd van 28 jaar'. Dit is al zijn derde zelfportret maar het eerste dat zo radicaal breekt met de tradities van de schilderkunst.
Het schouderlange haar kan worden gezien als een bewuste analogie met de gedaante van Christus. Het is gebruikelijk om hem als jonge man af te beelden met schouderlang haar en een scheiding in het midden. Dürer gebruikt dus een heilig motief en toont zich hier in een zekere gelijkenis met Jezus. De smetteloze en geïdealiseerde verschijning passen daarbij, net als de nobele kleding.
De schilder positioneert zijn hand centraal in het portret. De hand houdt het marterbont vast, dat volgens de dresscode van die tijd was voorbehouden aan de hoogste sociale klassen. Dürer zelf zou zo'n bont niet mogen dragen; hij was immers een kunstenaar die de kost verdiende met zijn handen. In die zin kan dit gebaar worden gezien als een uitdrukking van zijn verlangen hoger op te klimmen in de sociale hiërarchie.
Albrecht Dürer gebruikte zijn beroemde monogram om zijn handelsmerk te beschermen: de A voor Albrecht en de D voor Dürer. Op die manier markeerde hij zijn auteurschap en bevestigde hij het hoge niveau van zijn werk. In Dürers tijd waren kunstenaars nog georganiseerd in gildes en hun status was vergelijkbaar met die van ambachtslieden. De moderne kunstenaar, een nieuw fenomeen gemeten aan de destijds geldende normen, moest worden gezien als een geniaal en creatief individu. Het hier getoonde portret getuigt meer dan de werken van andere kunstenaars in die periode van deze ontwikkeling.
Tijdens Dürers leven hing dit doek waarschijnlijk in zijn huis in Neurenberg. Later verhuisde het naar het stadhuis van die stad. In 1805 werd het werk verkocht aan München. Vanuit privébezit kwam het in de publieke ruimte van de stad en vervolgens in de koninklijke schilderijencollectie. Zo werd het van een persoonlijk portret tot een symbool van de trots die Neurenberg koesterde voor de 'zoon van de stad' om uiteindelijk een klassieker in de kunstgeschiedenis te worden.
PS Hier is een lijst van de meest iconische zelfportretten uit de Europese kunst die iedereen zou moeten kennen. Dürer staat er ook op. :)
PPS Kijk eens naar de reproducties van andere meesterwerken uit de renaissance bij onze DailyArt Prints.